Η δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967: Αλήθειες και ψέματα

Βασίλης Μορέλλας

Η  στρατιωτική δικτατορία (21/4/1967-23/7/1974) επιβλήθηκε με τον τρόμο των τανκς, των βασανιστηρίων και των εκτελέσεων. Δεν αποτέλεσε ιστορικό παράδοξο ούτε ιδιοτροπία παραφρόνων στρατιωτικών, αλλά επιλογή της άρχουσας τάξης και κλιμάκωση της μετεμφυλιακής κρατικής και παρακρατικής τρομοκρατίας, με την κάλυψη των ιμπεριαλιστικών κέντρων της τότε εποχής.

«Ανά­πτυ­ξη»

Στη με­τα­πο­λε­μι­κή «χρυσή εποχή», που κρά­τη­σε χο­ντρι­κά ως το 1973, ο πα­ρα­γό­με­νος πλού­τος της Δύσης αυ­ξα­νό­ταν γρή­γο­ρα κι ακόμη γρη­γο­ρό­τε­ρα στην Ελ­λά­δα. Εδώ αυτή η «ανά­πτυ­ξη» βα­σί­στη­κε στη σκλη­ρή εκ­με­τάλ­λευ­ση και το χα­μη­λό βιο­τι­κό επί­πε­δο του λαού.

Ο μέσος ερ­γα­τι­κός μι­σθός δεν έφτα­νε να ικα­νο­ποι­ή­σει ούτε τα δύο τρίτα των βα­σι­κό­τε­ρων ανα­γκών μιας οι­κο­γέ­νειας. Ακόμη χει­ρό­τε­ρα για τον μισό σχε­δόν πλη­θυ­σμό, δη­λα­δή στον πρω­το­γε­νή τομέα, το αγρο­τι­κό ει­σό­δη­μα ήταν το 46% του αστι­κού.

Ένας στους έξι κα­τοί­κους ήταν αναλ­φά­βη­τος, ενώ ο αριθ­μός των 100 μα­θη­τών ανά τάξη δεν εξέ­πλητ­τε. Το προσ­δό­κι­μο ζωής ήταν πε­ρί­που 10 χρό­νια μι­κρό­τε­ρο απ’ ό,τι σή­με­ρα κι η βρε­φι­κή θνη­σι­μό­τη­τα οκτα­πλά­σια.

Οι στε­ρή­σεις ανά­γκα­ζαν σε μα­ζι­κή με­τα­νά­στευ­ση στο εξω­τε­ρι­κό. Μόνο από τη Γερ­μα­νία, είχαν πε­ρά­σει ως το 1972 σχε­δόν ένα εκα­τομ­μύ­ριο γυ­ναί­κες και άντρες (ο τότε πλη­θυ­σμός της Ελ­λά­δας ήταν πε­ρί­που 8,5 εκα­τομ­μύ­ρια).

Μια δε­κα­ε­τία μετά τη βαριά ήττα του Εμ­φυ­λί­ου, η Αρι­στε­ρά και το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα αρ­χί­ζουν να ανα­συ­ντάσ­σο­νται. Το 1958 η ΕΔΑ –με κορμό το πα­ρά­νο­μο ΚΚΕ– γί­νε­ται για πρώτη φορά αξιω­μα­τι­κή αντι­πο­λί­τευ­ση. Οι απερ­γί­ες ολο­έ­να και πυ­κνώ­νουν, με χα­ρα­κτη­ρι­στι­κή την πα­νελ­λα­δι­κή των οι­κο­δό­μων το 1960.

Όλα τα χρό­νια ως το ’67, οι αγω­νι­στές έδι­ναν διαρ­κή μάχη με το αστυ­νο­μι­κό κρά­τος, τα ερ­γο­δο­τι­κά-ασφα­λί­τι­κα συν­δι­κά­τα, τα πι­στο­ποι­η­τι­κά κοι­νω­νι­κών φρο­νη­μά­των, τις εκλο­γές βίας και νο­θεί­ας της κα­ρα­μαν­λι­κής ΕΡΕ κλπ.

Το κί­νη­μα κέρ­δι­ζε έδα­φος! Με το απο­κο­ρύ­φω­μα των Ιου­λια­νών του ’65, με την πρώτη από το 1946 γε­νι­κή απερ­γία, με εκα­το­ντά­δες πο­ρεί­ες να σεί­ουν την Αθήνα για 70 μέρες, με ένα εκα­τομ­μύ­ριο κό­σμου να συμ­με­τέ­χει στην κη­δεία του Πέ­τρου­λα και να ζητά «δη­μο­κρα­τία, παι­δεία και ψωμί», κα­πι­τα­λι­στές, στρα­τός και πο­λι­τι­κό σύ­στη­μα θο­ρυ­βή­θη­καν.

Αφού αστι­κά και ρε­φορ­μι­στι­κά κόμ­μα­τα αδυ­να­τού­σαν να χα­λι­να­γω­γή­σουν τον κόσμο, ποι­κί­λα επι­τε­λεία άρ­χι­σαν να επε­ξερ­γά­ζο­νται σχέ­δια πρα­ξι­κο­πή­μα­τος. Τε­λι­κά οι συ­νταγ­μα­τάρ­χες πρό­λα­βαν τους βα­σι­λι­κούς στρα­τη­γούς στις 21 Απρί­λη 1967. Τους το επέ­τρε­ψε η ακα­ταλ­λη­λό­τη­τα της κα­θο­δή­γη­σης του κι­νή­μα­τος: ο συ­ντη­ρη­τι­σμός της ΕΔΑ που κα­τα­δί­κα­ζε τα «έκτρο­πα» στις πο­ρεί­ες και κα­θη­σύ­χα­ζε ότι δι­κτα­το­ρία δεν μπο­ρεί να γίνει.

Χού­ντα και κε­φά­λαιο

Η Χού­ντα επι­χεί­ρη­σε να βάλει τα­φό­πλα­κα στο κοι­νω­νι­κό κί­νη­μα, για να μην ανα­κο­πεί η κερ­δο­φο­ρία των Κροί­σων. Η «ανά­πτυ­ξη» γι’ αυ­τούς συ­νε­χί­στη­κε –αν και μειω­μέ­νη σε σχέση με το 1961-1966 (6,5% το χρόνο, αντί 8,6%). Κρα­τι­κές επι­δο­τή­σεις, αγύ­ρι­στα δα­νει­κά και φο­ρο­α­παλ­λα­γές δί­νο­νταν αφει­δώς στο με­γά­λο και το με­σαίο κε­φά­λαιο. Μο­νά­χα ο Ρου­φο­γά­λης είχε δώσει 3,1 δισ. δραχ­μές σε χα­ρι­στι­κά-επι­σφα­λή «δά­νεια». Πώς να μην προ­στρέ­ξουν στον πο­λυ­τε­λή γάμο του οι Λά­τσης, Μπο­δο­σά­κης και Βαρ­δι­νο­γιάν­νης;

Την εξα­ε­τία 1967-1972 οι δη­μό­σιες δα­πά­νες για τους με­γα­λο­ερ­γο­λά­βους δι­πλα­σιά­στη­καν. Την ίδια πε­ρί­ο­δο η χω­ρη­τι­κό­τη­τα του ελ­λη­νι­κού στό­λου υπερ­δι­πλα­σιά­στη­κε, ενώ οι φόροι των εφο­πλι­στών μειώ­θη­καν σχε­δόν τέσ­σε­ρις φορές.

Ένα δι­υ­λι­στή­ριο χα­ρί­στη­κε στον Λάτση κι άλλο ένα στον Βαρ­δι­νο­γιάν­νη. Στον αμε­ρι­κα­νό McDonald πλη­ρώ­θη­καν 39 εκατ. δο­λά­ρια για να... μη φτιά­ξει την Εγνα­τία Οδό και 406 εκατ. δραχ­μές φα­γώ­θη­καν, για να... μη χτι­στεί ο πε­ρι­βό­η­τος Να­ός-Τά­μα στα Τουρ­κο­βού­νια. Χρέη στο δη­μό­σιο χα­ρί­στη­καν στον ελ­λη­νο­α­με­ρι­κα­νό Πάπ­πας της ESSO, ενώ ο... προ­σω­πάρ­χης του, ο Το­τό­μης, διο­ρί­στη­κε υπουρ­γός Δη­μό­σιας Τάξης!

Δη­μό­σια γη δω­ρί­στη­κε στην Πε­τρό­λα, οι τρα­πε­ζί­τες λή­στευαν τα ασφα­λι­στι­κά Τα­μεία, τα ερ­γο­δο­τι­κά χρέη πά­γω­ναν και οι ει­σφο­ρές μειώ­νο­νταν κατά 20%. Πώς να μην ανα­κη­ρύ­ξουν τον Πα­πα­δό­που­λο Ισό­βιο Πρό­ε­δρο της Ένω­σης Εφο­πλι­στών τον Μάρτη του ’72 και πώς να μην του πα­ρα­χω­ρή­σει τη βίλα του στο Λα­γο­νή­σι ο Ωνά­σης;

Η δια­φθο­ρά κι ο νε­πο­τι­σμός της Χού­ντας ήταν εν­δη­μι­κά φαι­νό­με­να κι ας μην εμ­φα­νί­ζο­νταν στις λο­γο­κρι­μέ­νες εφη­με­ρί­δες. Ο Πα­πα­δό­που­λος εκτό­ξευ­σε το δη­λω­μέ­νο ει­σό­δη­μά του στα 4.310.000 δρχ (μι­σθός ερ­γά­τη 4.000 δρχ), χρέ­ω­νε το δη­μό­σιο με 600.000 το μήνα για το φω­τι­σμό και την ασφά­λεια των βιλών του και διό­ρι­ζε τα αδέρ­φια του υπουρ­γούς και γε­νι­κούς γραμ­μα­τείς υπουρ­γεί­ων!

Ο «αντι­πρό­ε­δρος» Μα­κα­ρέ­ζος έκανε τον κου­νιά­δο του υπουρ­γό Γε­ωρ­γί­ας, ο γα­μπρός του Πατ­τα­κού ανα­λάμ­βα­νε έργα του δη­μο­σί­ου ένα­ντι εκα­τομ­μυ­ρί­ων και ο υπουρ­γός Ναυ­τι­λί­ας Ι.Χο­λέ­βας έγινε ξαφ­νι­κά... εφο­πλι­στής με 40 πλοία.

Με αυτά τα μέσα ο δεί­κτης κερ­δο­φο­ρί­ας κα­τέ­κτη­σε ένα ιστο­ρι­κό ρεκόρ που δια­τη­ρεί ως σή­με­ρα, την ίδια στιγ­μή που η φτώ­χεια κι οι ανι­σό­τη­τες εξα­πλώ­νο­νταν. Οι προ­σπά­θειες προ­σε­ται­ρι­σμού μι­κρο­α­στι­κών στρω­μά­των  δεν κά­λυ­πτε την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα.

Για πα­ρά­δειγ­μα, η δια­τυ­μπα­νι­σμέ­νη δια­γρα­φή των αγρο­τι­κών χρεών αφο­ρού­σε κυ­ρί­ως συ­νε­ται­ρι­σμούς με... διο­ρι­σμέ­νες διοι­κή­σεις (384 εκατ. δρχ) και ελά­χι­στα (7,4 εκατ. δρχ) τους φτω­χούς αγρό­τες. Εξάλ­λου, το αγρο­τι­κό ει­σό­δη­μα επέ­στρε­ψε το 1972 στα χα­μη­λά του 1960.

Ελέω αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τας και μεί­ω­σης ελ­λείμ­μα­τος και εξω­τε­ρι­κού χρέ­ους (που το φα­γο­πό­τι αύ­ξη­σε 40 φορές), ο μι­σθός εξαρ­τή­θη­κε από την πα­ρα­γω­γι­κό­τη­τα, σχε­διά­στη­καν συγ­χω­νεύ­σεις ασφα­λι­στι­κών τα­μεί­ων και κα­τάρ­γη­ση της επι­κου­ρι­κής ασφά­λι­σης.

Η δραχ­μή υπο­τι­μή­θη­κε μετά το ’71 και αυ­ξή­θη­καν τρο­μα­κτι­κά οι τιμές. Το κρέας ανα­τι­μή­θη­κε 38%, ο ετή­σιος πλη­θω­ρι­σμός απ’ το 4,4 αυ­ξή­θη­κε στο 15,6 και μετά εκτι­νά­χθη­κε στο 26,9%. Συ­νο­λι­κά το με­ρί­διο ερ­γα­σί­ας στο πα­ρα­γό­με­νο προ­ϊ­όν έπεσε από 40,2% το 1967 σε 32,2% το 1971, ενώ η με­τα­νά­στευ­ση γνώ­ρι­σε νέα ρεκόρ το ’69 και το ’70. Το 1971 έφυ­γαν 136.000 με­τα­νά­στες.

Τρο­μο­κρα­τία

Αυτή την πο­λι­τι­κή υπο­στή­ρι­ζε η ανοι­χτή τρο­μο­κρα­τία του κα­θε­στώ­τος. Επί­ση­μα, την πρώτη βδο­μά­δα συ­νε­λή­φθη­σαν 6.500 πο­λί­τες και σε τέσ­σε­ρα χρό­νια πάνω από 3.300 πέ­ρα­σαν απ’ τα στρα­το­δι­κεία. Η ανά­κρι­ση στο ΕΑΤ-ΕΣΑ άφηνε ανά­πη­ρους απ’ το ξύλο, τα ηλε­κτρο­σόκ και τη «φά­λαγ­γα» όσους δυ­σφο­ρού­σαν με το «γύψο». Τα κόμ­μα­τα κι οι απερ­γί­ες απα­γο­ρεύ­τη­καν, στα συν­δι­κά­τα και τους φοι­τη­τι­κούς συλ­λό­γους οι διοι­κή­σεις διο­ρί­ζο­νταν, χα­φιέ­δες της Ασφά­λειας πα­ντού, λο­γο­κρι­σία στον Τύπο.

Τε­λι­κά, ο μα­τω­μέ­νος γύψος ρά­γι­σε και κα­τέρ­ρευ­σε: από την εξέ­γερ­ση του Νο­έμ­βρη, από το φόβο να δο­θούν όπλα στο λαό στην επι­στρά­τευ­ση του ’74, από τους ερ­γα­τι­κούς κι αγρο­τι­κούς αγώ­νες που ξε­σή­κω­ναν οι αντερ­γα­τι­κές πο­λι­τι­κές. Η απο­χου­ντο­ποί­η­ση όμως δεν έγινε ποτέ σο­βα­ρά, αφού θα συ­νε­πα­γό­ταν τη διά­λυ­ση του βα­σι­κού κρα­τι­κού μη­χα­νι­σμού, που είχε εμπλα­κεί στο «εθνο­σω­τή­ριο» έγκλη­μα. Το κρά­τος των κα­πι­τα­λι­στών έπρε­πε να δια­τη­ρη­θεί.

Τη συ­ντή­ρη­ση του ίδιου τα­ξι­κού κρά­τους και με­τα­πο­λι­τευ­τι­κά τη μαρ­τυ­ρούν οι απο­φά­σεις Αρεί­ου Πάγου (684/75) και δι­κα­στη­ρί­ων. Αυτές, μαζί με το Προ­ε­δρι­κό Διά­ταγ­μα 519/74 του Κα­ρα­μαν­λή και του χου­ντι­κού «Προ­έ­δρου» Γκι­ζί­κη, έδω­σαν αμνη­στία ή αθώ­ω­σαν τους πε­ρισ­σό­τε­ρους συ­νέ­νο­χους: υπουρ­γούς, δι­κα­στές, αστυ­νο­μι­κούς, πα­νε­πι­στη­μια­κούς, βα­σα­νι­στές.

Ως και οι κα­τα­δί­κες των «πρω­ταί­τιων» επι­τεύ­χθη­καν μετά από μη­νύ­σεις ιδιω­τών και όχι αυ­τε­πάγ­γελ­τα. Ο Κα­ρα­μαν­λής, ως πρω­θυ­πουρ­γός, ακύ­ρω­σε τις θα­να­τι­κές κα­τα­δί­κες των χου­νταί­ων και αρ­γό­τε­ρα, το ’77, προ­σπά­θη­σε να απα­γο­ρεύ­σει την πο­ρεία του Πο­λυ­τε­χνεί­ου.

Με­τα­πο­λί­τευ­ση

Στη Με­τα­πο­λί­τευ­ση το σύ­στη­μα ανα­γκά­στη­κε να χάσει πολλά κομ­μά­τια απ’ τη σάρκα του, πα­ρα­χω­ρώ­ντας δι­καιώ­μα­τα, βελ­τιώ­νο­ντας πρω­το­φα­νώς το βιο­τι­κό επί­πε­δο, νο­μι­μο­ποιώ­ντας την Αρι­στε­ρά, διώ­χνο­ντας τη Μο­ναρ­χία. Όμως κρα­τή­θη­κε στη ζωή και σή­με­ρα απει­λεί ξανά κάθε δη­μο­κρα­τι­κή κι ερ­γα­τι­κή κα­τά­κτη­ση και μά­λι­στα με το ίδιο πο­λι­τι­κό προ­σω­πι­κό ή με μα­θη­τές του.

Τό­μους γε­μί­ζουν οι δια­δρο­μές των Πλεύ­ρη­δων ή των Γε­ωρ­γιά­δη, Κα­ρα­τζα­φέ­ρη, Βο­ρί­δη και Μι­χα­λο­λιά­κου με­τα­ξύ ΔΑΠ, ΕΠΕΝ, ΧΑ, ΛΑΟΣ, ΠΟΛΑΝ και ΝΔ. Πρό­σφα­το πα­ρά­δειγ­μα ο Ηλίας Φι­λιπ­πα­κό­που­λος, πρώην χου­ντι­κός Γραμ­μα­τέ­ας του ΣΦ Πο­λυ­τε­χνεί­ου, νυν διευ­θυ­ντής Γραμ­μα­τεί­ας της ΝΔ.

Πτέ­ρυ­γες κο­μου­νι­στο­φά­γων βα­σι­λο­χου­ντι­κών και να­ζι­στών συ­να­σπί­ζο­νται πάλι ενα­ντί­ον μας, για να σώ­σουν το σύ­στη­μα που τους τα­ΐ­ζει. Υφαί­νουν, στην κα­λύ­τε­ρη πε­ρί­πτω­ση, μια αστυ­νο­μο­κρα­τού­με­νη «δη­μο­κρα­τία» και προ­σπα­θούν να ωραιο­ποι­ή­σουν τη Χού­ντα, αφού η υπάρ­χου­σα αστι­κή δη­μο­κρα­τία απο­δει­κνύ­ε­ται φε­νά­κη.

Για να σω­θού­με οι ερ­γα­ζό­με­νοι, χρεια­ζό­μα­στε μια νέα Με­τα­πο­λί­τευ­ση. Για να τους ξε­φορ­τω­θού­με ορι­στι­κά.

rproject.gr