Το «σκάνδαλο του φοίνικα»

 Ένας ένας οι φοίνικες στην Αντίπαρο αρρωσταίνουν και κόβονται. Το τελευταίο διάστημα η αρρώστια πέρασε και στα ανατολικά της Πάρου. Η εξάπλωση της αρρώστιας συνεχίζεται και φάρμακο για την εξόντωση του παράσιτου, δεν υπάρχει. 
 Στο περιοδικό "Επίκαιρα" διαβάσαμε τις άγνωστες λεπτομέρειες, και τις άστοχες ενέργειες που οδήγησαν στην "εισαγωγή" του παράσιτου στη χώρα μας. Αξίζει να το διαβάσετε.

ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ, ΑΘΗΝΑ 2004  ΑΚΡΙΒΟΠΛΗΡΩΣΑΝ ΚΑΙ ΓΕΜΙΣΑΝ ΤΗ ΧΏΡΑ ΑΡΡΩΣΤΑ ΔΕΝΤΡΑ.
7 χρόνια πρίν όταν το δανεικό χρήμα έρρεε από τα κρατικά ταμεία εν αφθονία, χωρίς φειδώ και χωρίς στόχευση, κάποιοι οραματίστηκαν να μετατρέψουν τους τσιμεντένιους οικισμούς της Αττικής και τα χωριά της περιφέρειας σε Ολυμπιακές πόλεις που θα φιλοξενούσαν τους αθλητές των Ολυμπιακών Αγώνων. Δημιουργήθηκαν τότε αθλητικά κέντρα, Ολυμπιακές εγκαταστάσεις και αθλητικά χωριά σε όλη τη χώρα, ο εξωτερικός χώρος των οποίων διακοσμήθηκε με φοίνικες, που ελάχιστα θυμίζουν –όπως θα δούμε στη συνέχεια– τα νικητήρια φύλλα φοίνικα της αρχαίας Ελλάδας, τα οποία κρατούσε και προσέφερε η θεά Νίκη στους νικητές των αγώνων.
Από εκείνη τη στιγμή άρχισε να ξετυλίγεται μια άλλη πτυχή ενός ακόμα σκανδάλου, περιβαλλοντικού - οικονομικού αυτή τη φορά, αφού, όπως σήμερα αποδεικνύεται, η αλόγιστη σπατάλη και τα διόλου ευκαταφρόνητα κόστη εκείνης της βιαστικής μετάλλαξης άνοιξαν νέες πληγές στην ελληνική οικονομία και δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για να συντελεστεί ένα έγκλημα σε βάρος του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το «σκάνδαλο του φοίνικα», καθώς, όπως καταγγέλλουν γεωπόνοι και περιβαλλοντολόγοι, τα φυτά, για τα οποία ξοδεύτηκαν δεκάδες εκατομμύρια ευρώ για την αγορά, τη μεταφορά τους από την Ισπανία και τη μεταφύτευσή τους στη χώρα μας, είχαν προσβληθεί από μια σοβαρή ασθένεια. Οι πολυάριθμες επεμβάσεις με ψεκασμούς από χημικά για να καταπολεμηθεί η ανθεκτική αρρώστια, ο κόκκινος ρυγχωτός κάνθαρος, μετέτρεψαν εκείνους τους φοίνικες που βρίσκονται εν αφθονία σε πάρκα, πλατείες ή κατά μήκος των δρόμων, σε χημικές «βόμβες» για το αστικό περιβάλλον και τους κατοίκους. Δήμοι και οικισμοί όπου συντελέστηκαν έργα πρασίνου για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 με έτοιμους, μεγάλους αλλά άρρωστους φοίνικες γρήγορα άρχισαν να αναζητούν τρόπους για να απαλλαγούν από τα επικίνδυνα και πανάκριβα δέντρα, εκατοντάδες από τα οποία σήμερα, εφόσον δεν υπήρξε αποτέλεσμα με τους χημικούς ψεκασμούς, έχουν κοπεί και έχουν καταλήξει στις χωματερές. Υγιείς φοίνικες υπάρχουν ελάχιστοι και σε ορισμένους δήμους ή πάρκα και όπου οι υπεύθυνοι φορείς διέκριναν έγκαιρα το μέγεθος του προβλήματος, για το οποίο η χημική αντιμετώπιση δεν έχει κανένα αποτέλεσμα, πέρα α- πό την επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Ανάμεσά τους βρίσκονται, ευτυχώς, ο Εθνικός Κήπος και το Ζάππειο, όπου δεν έχει χαθεί κανένας φοίνικας, το Πεδίον του Άρεως, καθώς και δήμοι όπως ο Άγιος Ιωάννης Ρέντη και η Βουλιαγμένη, όπου γίνεται εφαρμογή προγράμματος βιολογικής καταπολέμησης της ασθένειας.              Άγνοια και έλλειψη σχεδιασμού Οι γεωπόνοι αποδίδουν την εξέλιξη της δαπανηρής και επικίνδυνης «πράσινης περιπέτειας», που ξεκίνησε το 2004 και γέμισε την Ελλάδα με άρρωστους φοίνικες, στην άγνοια των διοργανωτών των Ολυμπιακών Αγώνων. Επίσης, διερωτώνται αν κάποιοι από εκείνους που ανέλαβαν την εισαγωγή των φοινίκων γνώριζαν ότι αγόρασαν πολύ ακριβά τα άρρωστα δέντρα, δεδομένου ότι το κόστος μεταφοράς και μεταφύτευσης ενός μεγάλου φοίνικα μπορεί να φτάνει ή και να ξεπερνά τα 40.000 ευρώ. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, προειδοποιούν ότι τα συμπτώματα του προβλήματος θα μεγεθυνθούν σημαντικά στο μέλλον. Στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγει και ο αναπληρωτής δήμαρχος Βάρης - Βούλας - Βουλιαγμένης κ. Σπυράγγελος Πανάς, ο οποίος είχε την προνοητικότητα, ως τότε αντιδήμαρχος πράσινου Βουλιαγμένης, να συμβουλευτεί τους γεωπόνους και να μεταφυτεύσει μικρά δέντρα από γειτονικούς δήμους. Κυρίως, όμως, όπως τόνισε στα «Επίκαιρα», είχε ενημερωθεί «πολύ καλά για την εισαγόμενη παρτίδα, ότι αφορούσε σε φοίνικες που είχαν εκφυτευτεί από τη γη και όχι από φυτώρια. Άρα», όπως σημειώνει, «ήταν χωρίς προδιαγραφές και εγγυητικά χαρτιά και γι’ αυτό επικίνδυνοι, όπως και εντέλει αποδείχτηκε». Όπως και να ’χει, πάντως, ο κ. Πανάς μάς ενημερώνει ότι «ο έλεγχος του προβλήματος μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από ένα ολοκληρωμένο “στρατηγικό” σχέδιο καταπολέμησης, που θα αφορά σε ευρύτερες περιοχές και όχι με αποσπασματικές “εξυγιάνσεις” μεμονωμένων φοινικοειδών ή μικρών περιοχών με φοινικοειδή».           Οι κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία Τα κοκτέιλ διαφόρων χημικών σκευασμάτων και οι υψηλές δόσεις φυτοπροστατευτικών ουσιών με λουσίματα, ριζοποτίσματα ή ενέσεις, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις στο πρόσφατο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Φοινικοειδών στο Σαν Ρέμο (Ιταλία, 2010), δεν έχουν δώσει αποτέλεσμα στην αντιμετώπιση των βλαβερών εντόμων. Οι ειδικοί επιστήμονες επισημαίνουν, μάλιστα, ότι η εφαρμογή τέτοιων χημικών σκευασμάτων στον αστικό χώρο είναι επικίνδυνη για τους πολίτες, επιβαρύνει το περιβάλλον, ενώ ελλοχεύει ο κίνδυνος να δηλητηριάζει, εκτός από το φυτό, τα ζώα, όπως πτηνά και ωφέλιμους οργανισμούς που φιλοξενεί ο φοίνικας. Διάφορες μελέτες στην Ευρώπη και την Αμερική έχουν υπογραμμίσει τους πιθανούς κινδύνους στην απευθείας έκθεση από τη μόλυνση του υδάτινου ορίζοντα και της εισαγωγής υπολειμμάτων στην τροφική αλυσίδα. Ενώ, σύμφωνα με άρθρο της Θ. Λιακοπούλου-Τσιτσιπή, διδάκτορος του Πανεπιστημίου Αθηνών, επιδημιολογικές μελέτες έδειξαν ότι η έκθεση σε φυτοφάρμακα μπορεί να έχει δυσμενείς επιδράσεις στο ενδοκρινικό σύστημα, όπως μειωμένη γονιμότητα, αναπτυξιακές ανωμαλίες κ.ά., στο νευρικό σύστημα, όπως διαταραχές μνήμης, λόγου, ευερεθιστικότητα, κατάθλιψη κ.ά., στο δέρμα, με την πρόκληση δερματίτιδας ερεθιστικής ή αλλεργικής κ.ά. Δεδομένου ότι στο αστικό περιβάλλον ερχόμαστε καθημερινά σε «επαφή» με τη φύση, στα πάρκα, στις πλατείες ή στα αλσύλλια, η ελλιπής γνώσης των κινδύνων και τα μέχρι τώρα αρνητικά αποτελέσματα των μελετών συνηγορούν στην επιλογή άλλης φυτοπροστασίας, «φιλικής» για τον άνθρωπο και το περιβάλλον, με οικολογικές μεθόδους αντιμετώπισης που δεν εγκυμονούν κινδύνους. Η λύση, σύμφωνα με δημοσιευμένες έρευνες (έρευνα του Santo V. το 2009 από την Περιφέρεια της Καταλονίας) σε επιστημονικά περιοδικά, είναι τα βιολογικά μέσα, όπως οι εντομοπαθογόνοι νηματώδεις σε συνδυασμό με χιτοζάνη που έχουν υψηλή αποτελεσματικότητα στη θανάτωση εντόμων ρυγχοφόρου, τόσο σε μικρά φυτά φοινικοειδών όσο και σε φοίνικες εκατονταετίας.             Το παράσιτο του... κακού Ο κόκκινος ρυγχωτός κάνθαρος κατάγεται από την Ασία και η πεταλούδα Paysandisia archon από τη Νότια Αμερική. Η εισβολή τους στην Ευρώπη έγινε με το εμπόριο με προσβεβλημένους φοίνικες από τη Βόρεια Αφρική. Οι πρώτες προσβολές εντοπίστηκαν από το 1994 στην Ισπανία. Παρόλο που το πρόβλημα υπήρχε στην Ισπανία επίσημα από το 1995, η Ευρωπαϊκή Ένωση παίρνει έκτακτα μέτρα για τον περιορισμό της εξάπλωσής του μόλις το 2007, σύμφωνα με την Απόφαση 2007/365/EK. Η εφαρμογή των μέτρων στη χώρα μας πηγαίνει με αργούς ρυθμούς λόγω έλλειψης γνώσης, προσωπικού και κονδυλίων για την πραγματοποίησή τους. Φέτος, πάντως, θα εφαρμοστεί η Οδηγία 2009/128/ΕΚ που αφορά στην ορθολογική χρήση των γεωργικών φαρμάκων και προβλέπει ελαχιστοποίηση και απαγόρευση εφαρμογής φυτοπροστατευτικών ουσιών, όπως τα χημικά σε συγκεκριμένους αστικούς χώρους για μείωση των κινδύνων της δημόσιας υγείας. Σύμφωνα με την παραπάνω οδηγία, κάτι τέτοιο θα πρέπει να έχει βρει την πλήρη εφαρμογή του μέχρι το Νοέμβριο του 2011 και ελπίζουμε αυτή τη φορά να μην μιλάμε για μια ακόμα Οδηγία που έμεινε στα συρτάρια και για την οποία μπορεί να κληθούμε κάποια στιγμή να πληρώσουμε σχετικό πρόστιμο για την αδιαφορία μας... Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Επίκαιρα" στις 28/4/11